Średniowiecze to okres w historii Europy trwający od V do XV wieku n.e., który rozpoczął się wraz z upadkiem cesarstwa zachodnio-rzymskiego i trwał do epoki renesansu i wielkich odkryć geograficznych. Jest środkowym okresem w tradycyjnym podziale historii Europy na starożytność, średniowiecze i czasy nowożytne. Dzieli się na wczesne, pełne (dojrzałe) i późne średniowiecze.
Sztuka średniowieczna jest niesłychanie bogata. Spotkamy w niej wiele nurtów. Do podstawowych należą styl romański i gotycki, wcześniej wyróżnia się także sztukę wczesnochrześcijańską, bizantyjską, karolińską (lub preromańską) i koptyjską.
- Sztuka romańska rozwinęła się w X-XIII wieku, w Polsce w wieku XIV. Swoje początki ma we Francji, Włoszech, Niemczech.
Cechy charakterystyczne architektury romańskiej:
-grube mury,
-sklepienie kolebkowe (o kształcie walca, ciężkie, masywne) lub krzyżowe (dwie skrzyżowane kolebki, tworzące krzyż),
-prostota form,
-mało zdobień, w kościołach jedynie rzeźby bądź płaskorzeźby,
-budowle z zasady są obronne,
-okna małe, wąskie jak strzelnice, położone wysoko, zakończone półkolistym łukiem,
-jedna lub trzy nawy, z których środkowa jest największa,
-mroczne wnętrza,
-ołtarz zorientowany na wschód (w stronę grobu Chrystusa). Malarstwo i rzeźba w stylu romańskim
Rzeźba w stylu romańskim podporządkowana była architekturze. Wypełniała portale, zdobiła kapitele, wsporniki. Motywy czerpane były ze świata roślin lub zwierząt. Często rzeźbiono także figury ludzkie w scenach biblijnych lub alegorycznych.
Malarstwo było podobnie jak rzeźba związane z budowlami, głównie kościelnymi. Tworzono freski - malowidła wykonywane na ścianach, na nie zeschniętym tynku,mozaiki (to wpływ Bizancjum, widoczny zwłaszcza we Włoszech), witraże iminiatury (ilustrowano ręcznie księgi, plakietki, puzderka). Malowano w charakterystyczny sposób: najpierw obrysowywano kontur postaci, później zaś kolorowano. Postaci zazwyczaj występowały na złotym i srebrnym tle. Tematyka była głównie biblijna, często malowano także motywy roślinne.
Zabytki sztuki romańskiej
Do najbardziej znanych zabytków europejskich należą: Bazylika w Vezelay, katedra w Pizie (XI w.), kościoły w Issoire, Eunate, Saint Martin de Londres, Saint-Sulpice.W Polsce zachowało się sporo zabytków romańskich. Należą do nich: kościół św. Andrzeja w Krakowie, opactwo benedyktyńskie w Tyńcu pod Krakowem, kolegiata w Kruszwicy, kościoły w Tumie pod Łęczycą, Czerwińsku, Opatowie. Poza tym największą chlubą tego stylu są brązowe Drzwi Gnieźnieńskie, przedstawiające dzieje św. Wojciecha.
- Sztuka Gotycka – Nazwa gotyk wzięła się z nieporozumienia. Włoski humanista, Giorgio Vasari, nazwał tak sztukę Średniowiecza, chcąc podkreślić jej barbarzyński charakter. Nazwał ją gotycką, aby podkreślić jej pochodzenie od Gotów – wojowniczego ludu najeżdżającego Europę we wczesnym Średniowieczu. Pejoratywne znaczenie tego słowa odrzucono dopiero w Romantyzmie.
Jako cechy architektury gotyckiej można wymienić:
-monumentalizm budowli,
-kościoły wysokie, smukłe, jasno oświetlone,
-akcentowanie kierunków wertykalnych (w górę),
-sklepienie krzyżowo-żebrowe,
-ostre łuki,
-mury silnie przeprute,
-ogromne okna, zajmujące często całe ściany, zakończone ostrym łukiem, wypełnione witrażami (obrazami tworzonymi z kawałków kolorowego szkła),
-kościoły zwykle trzynawowe (rzadko 5), bazyliki z półkolistym chórem,
nad głównym portalem zwykle mieściła się rozeta (okrągłe okno z witrażem).
Architektura gotycka w Polsce i w Europie
Sztuka gotycka najżywiej rozwijała się we Francji, gdzie na przełomie XII i XIII wieku powstały katedry w Paryżu, Amiens, Reim, Laon, Rouen, Beauvais. Do zabytków sztuki gotyckiej należą także opactwa w Royaumont i Opactwo Weimarskie. Polskie kościoły gotyckie budowano najczęściej z czerwonej cegły (z powodu braku kamienia), stąd polski gotyk nazywa się ceglanym. Sztukę gotycką przenieśli do Polski cystersi. Ich budownictwo zachowało sporo ze stylu romańskiego. Obok architektury cysterskiej rodzi się tzw. system krakowski. Reprezentatywne dla niego są m.in.: katedra wawelska, kościół Mariacki w Krakowie. Budowle te są kolorowe, ponieważ poza cegłą stosuje się w obramowaniach okien i wnęk biały kamień. Budowle gotyckie powstawały także we Wrocławiu, Toruniu i Gdańsku (gdański kościół Mariacki).
Rzeźba gotycka
Rzeźba gotycka rozwijała się w oprawie katedry; najpiękniejsze rzeźby znajdziemy w portalach, obramowaniach wrót, a w tympanonie – kunsztowną kompozycję relefiową. Zdobnictwo tego typu wykorzystuje formy ornamentalne, mające swoje źródło w świecie roślin. Postać ludzka oddana jest we właściwych proporcjach, ma naturalną postawę i gesty.
- Źródła:
- http://sredniowiecze.klp.pl/
- www.wikipedia.pl
